תקציר | ملخّص
תקופת המנדט הבריטי מאופיינת בשינויים רבים במציאות היום-יומית של תושבי הכפרים הערביים בפלשתינה ובאתגרים הרבים הכרוכים בכך. הבריטים אשר רצו להכשיר ולפתח את האוכלוסיות בארץ לקראת היום בו יקבלו את עצמאותן, ניסו לייבא את יתרונות הטכנולוגיה המערבית, ביניהן שיטות הבנייה והחינוך. תהליך זה נעשה תוך כדי ניסיון לשמר את התרבות הערבית המקומית, על מנת לרכוש את אמון הציבור ולמנוע חיכוכים. גישה זו בא לידי ביטוי בפרויקטים של בנייה בעידוד ופיקוח בריטי אך במימון ושיתוף פעולה תכנוני עם התושבים המקומיים. עבור תושבי הכפרים הוביל מצב זה לשינויים בסדר החברתי בחינוך, בתעסוקה ובתרבות.
בית הספר של טנטורה הוקם בשנת 1944 במטרה לשמש את הכפרים הסובבים אותו. למרות שהמבנה מוזכר במספר מאמרים הנוגעים בכפר, הוא מעולם לא נחקר לעומקו. מאפייניו האדריכליים, מיקומו במרחב ושיטות החינוך שהונהגו בו הם תוצר ייחודי של התקופה והוא יכול לשמש כמקור להבנת היחסים בין הגופים הפוליטיים השונים שפעלו בתקופת בנייתו והתפיסות התרבותיות השונות שלהם. בעבודה זו שאפנו לבחון ולחקור את המבנה על מנת לקבל הבנה מלאה יותר של יחסי הכוחות ושל התהליכים שהובילו לבנייתו ולמאפייניו השונים בתקופת המנדט הבריטי בארץ ישראל. על מנת לענות על שאלת המחקר ביצענו מדידות וסקירה מעמיקה של היסודות והמאפיינים האדריכליים של המבנה, עקבנו אחר אופן וסדר הבנייה שלו תוך כדי שהצלבנו את המידע עם מאמרים אקדמיים, ראיונות, תצלומי אוויר ותעודות ומכתבים מארכיון המדינה.
تمتاز فترة الانتداب البريطانيّ بتغييرات كثيرة في الواقع اليوميّ لسكّان القرى العربيّة في فلسطين، وفي التحدّيات الكثيرة المرتبطة بذلك. أراد البريطانيّون تأهيل وتطوير سكّان البلاد من أجل اليوم الذي سيحصلون فيه على استقلالهم، وحاولوا أن يجلبوا أفضليّات التكنولوجيا الغربيّة، ومن بينها طرق البناء والتعليم. حدثت هذه السيرورة من خلال محاولة للحفاظ على الثقافة العربيّة المحلّيّة، من أجل كسب ثقة الجمهور ومنع الاحتكاكات. انعكس هذا التوجّه في مشاريع بناء بتشجيع وإشراف بريطانيّ لكن بتمويل وتعاون تخطيطيّ مع السكّان المحلّيّين. بالنسبة لسكّان القرى، أدّى هذا الوضع إلى تغييرات في النظام الاجتماعيّ، وفي التعليم، وفي التشغيل والثقافة.
أُنشئت مدرسة الطنطورة عام 1944، بهدف أن تخدم القرى المجاورة. رغم أنّ المبنى مذكور في عدّة مقالات حول القرية، إلّا أنّه لم يُبحث بشكل معمّق. الخصائص المعماريّة للمدرسة، وموقعها في الحيّز وطرق التدريس فيها هي كلّها نتاج خاصّ للفترة التي أُنشئت فيها، وفي إمكانها أن تشكّل مصدرًا لفهم العلاقات بين الأطراف السياسيّة المختلفة التي نشطت في فترة بنائها، ولمفاهيمها الثقافيّة المختلفة. سعينا من خلال هذه الوظيفة لأن نبحث المبنى من أجل الحصول على فهم كامل لعلاقات القوّة والسيرورات التي أدّت إلى بناء المدرسة، والخصائص المختلفة لفترة الانتداب البريطانيّ في البلاد. من أجل الإجابة عن سؤال البحث، قمنا بقياس ومسح معمّق للأسس والخصائص المعماريّة لمبنى المدرسة، وتعقّبنا شكل وترتيب بنائها، ضمن إحالة هذه المعلومات إلى المراجع الأكاديميّة، والمقابلات، والصور الجويّة، والشهادات، والرسائل من أرشيف الدولة.
לחזרה לארכיון אדריכלות ערבית | للعودة إلى أرشيف العمارة العربيّة
